SIKÇA SORULAN SORULAR
Akreditasyon; uygunluk değerlendirme kuruluşlarınca gerçekleştirilen çalışmaların yetki, yetkinlik ve güvenilirliklerinin denetlenmesi ve belgelendirilmesi sürecidir.
Akreditasyonun işletmelere sağladığı faydalar şunlardır;
- Akredite olan işletmeler hem ulusal hem de uluslararası çapta saygınlık kazanır,
- Onaylı ve belgeli işletmeler müşterilere daha fazla güven verir. Bu güven müşteriler tarafından tercih edilirliği arttırır. Tercih edilen işletme piyasadaki başarısını maksimum seviyeye çıkarır,
- Akreditasyon işlemi şirketlerin yasal güvencesidir. Açılan herhangi bir davada akredite olan bir işletme, her zaman hakkını korumuş olur,
- Uluslararası ticarette teknik engellerin kaldırılması, küresel rekabette itici güç olması, ülke içinde güven duygusunu küresel ekonomide ise rekabet gücünü artırması açısından akreditasyon, kuruluşlar için uluslararası kabul gören güvenilir bir uygulamadır,
- Akreditasyon proaktif bir yönetim anlayışı kazandırmaktadır. Akredite olan işletmeler tehlikeleri önceden sezerek olası zararları minimuma indirebilmektedir.
Akreditasyonun işletmelere sağladığı faydalar şunlardır;
- Akredite olan işletmeler hem ulusal hem de uluslararası çapta saygınlık kazanır,
- Onaylı ve belgeli işletmeler müşterilere daha fazla güven verir. Bu güven müşteriler tarafından tercih edilirliği arttırır. Tercih edilen işletme piyasadaki başarısını maksimum seviyeye çıkarır,
- Akreditasyon işlemi şirketlerin yasal güvencesidir. Açılan herhangi bir davada akredite olan bir işletme, her zaman hakkını korumuş olur,
- Uluslararası ticarette teknik engellerin kaldırılması, küresel rekabette itici güç olması, ülke içinde güven duygusunu küresel ekonomide ise rekabet gücünü artırması açısından akreditasyon, kuruluşlar için uluslararası kabul gören güvenilir bir uygulamadır,
- Akreditasyon proaktif bir yönetim anlayışı kazandırmaktadır. Akredite olan işletmeler tehlikeleri önceden sezerek olası zararları minimuma indirebilmektedir.
LAK faaliyetleri kapsamında değerlendirilmesi yapılan her bir metot yeterlilik testi olarak adlandırılmaktadır. ISO/IEC 17043:2010’a göre yeterlilik testi, laboratuvarlar arası karşılaştırmalar yoluyla önceden belirlenmiş kriterlere göre katılımcı performansının değerlendirilmesidir. Laboratuvarlar Arası Karşılaştırma (LAK) faaliyetlerini düzenleyen kuruluşlar yeterlilik testi sağlayıcısı olarak adlandırılmaktadır.
ISO/IEC 17025 standardına göre önceden belirlenmiş koşullarda iki veya daha fazla laboratuvar tarafından aynı veya benzer konularda yapılan Yeterlilik Testlerinin (YT) değerlendirilmesi, performansı ve organizasyonu demektir.
Yeterlilik testleri birkaç farklı yöntem kullanılarak organize edilebilmektedir. Test sonuçlarının hata içermemesi ve geçersiz hale gelmemesi için her bir katılım planı test süreci boyunca numunelerin homojenliğini ve kararlılığını koruması açısında benzersizdir. En çok kullanılan yöntemlerden biri Eş Zamanlı Katılım planıdır. Bu planda numuneler bir malzeme kaynağından homojen olarak rastgele seçilir ve eş zamanlı testler için katılımcı laboratuvarlara eş zamanlı olarak dağıtılır. Eş Zamanlı Katılım planı genellikle testler tamamlandıktan sonra imha edilen veya atılan referans malzemeler veya tek kullanımlık numuneler için kullanılmaktadır.
Halka Katılım planı (Round Robin) olarak ta adlandırılan bu yöntemde numuneler YT Sağlayıcısından katılımcı bir laboratuvara gönderilir. İlgili laboratuvar testleri yaptıktan sonra numuneyi diğer katılımcı laboratuvara gönderir. Tüm laboratuvarlar testi tamamlayana kadar numune(ler) laboratuvarlar arasında dolaşmaya devam eder. Halka Katılım planında tahribatsız deney metotları uygulanmaktadır. Deneyler sonucunda numune(ler) bütünlüğünü korumakta ve herhangi bir bozulma veya değişime uğramamaktadır.
Görsel Katılım planı test sırasında numune üzerinde veya sonuçlarda oluşabilecek istenmeyen/beklenmeyen durumları tespit edebilmek için referans laboratuvarın kullandığı bir katılım planıdır. Bu planda numuneler her sevkiyattan önce ve sonra referans laboratuvara gönderilmektedir. Bu katılım planı genellikle kısa süreli bir duraylılığa sahip numuneler için kullanılmaktadır.
Halka Katılım planı (Round Robin) olarak ta adlandırılan bu yöntemde numuneler YT Sağlayıcısından katılımcı bir laboratuvara gönderilir. İlgili laboratuvar testleri yaptıktan sonra numuneyi diğer katılımcı laboratuvara gönderir. Tüm laboratuvarlar testi tamamlayana kadar numune(ler) laboratuvarlar arasında dolaşmaya devam eder. Halka Katılım planında tahribatsız deney metotları uygulanmaktadır. Deneyler sonucunda numune(ler) bütünlüğünü korumakta ve herhangi bir bozulma veya değişime uğramamaktadır.
Görsel Katılım planı test sırasında numune üzerinde veya sonuçlarda oluşabilecek istenmeyen/beklenmeyen durumları tespit edebilmek için referans laboratuvarın kullandığı bir katılım planıdır. Bu planda numuneler her sevkiyattan önce ve sonra referans laboratuvara gönderilmektedir. Bu katılım planı genellikle kısa süreli bir duraylılığa sahip numuneler için kullanılmaktadır.
Laboratuvarların en yaygın sorunlarından biri akreditasyonlarını sürdürebilmek için, akreditasyon kapsamlarını da kapsayacak uygun bir yeterlilik testi sağlayıcısı bulamamaktır. Ulusal ve uluslararası arenada YT Sağlayıcıları sayısı laboratuvarların ihtiyaç duyduğu sayının çok altındadır. Bu durumu biraz olsun iyileştirmek için ulusal ve uluslararası akreditasyon kuruluşları laboratuvarların YT Sağlayıcısı bulmalarına yardımcı olacak bilgi ve belgeleri açık kaynaklı olarak sunabilmektedir.
ISO/IEC 17025 standardından akredite olan laboratuvarların YT testine katılma ve bir YT programına sahip olma zorunlulukları bulunmaktadır. YT programı oluşturmak için aşağıda belirtilen kriterleri yerine getirmek laboratuvarların ilk önceliği olması gerekmektedir;
-Akredite olunan tüm kapsamla ilgili 4 yıllık bir takvim oluşturmak,
YT programlarına katılan laboratuvarlar bir takvim oluşturmalıdır. Ulusal ve uluslararası akreditasyon kuruluşlarının çoğu yıl boyunca bir yeterlilik testi takvimine göre bir plan uygulamanızı şart koşmaktadır. Bazı durumlarda ise birlikte çalıştığınız YT Sağlayıcınız sizin için bir takvim oluşturacaktır. YT Sağlayıcıları takviminizi oluşturmayı teklif ederlerse, bırakın yapsınlar. Bu durum size zaman kazandıracak ve kendi başınıza yapma zahmetinden kurtaracaktır. YT Sağlayıcınız laboratuvarınız için bir takvim oluşturduğunda, takvimi gözden geçirdiğinizden ve takvimin tüm akreditasyon kapsamınızı içerdiğinden emin olmalısınız. Herhangi bir nedenle takviminizi veya programınızı değiştirmek isterseniz, YT Sağlayıcınızla iletişime geçerek onlardan takviminizi gözden geçirmelerini isteyin. Eğer kendi takviminizi yönetmek isterseniz, önümüzdeki dört yıl için yeterlilik testi faaliyetlerinizi listeleyen bir excel tablosu oluşturmanız takip açısından faydalı olacaktır.
- Oluşturulan takvime ve akredite olunan kapsama uygun bir YT Sağlayıcısı bulmak,
LAK faaliyetlerine katılmaya karar verdiğinizde, akreditasyon kapsamınızı içerecek yeterlilik testi sağlayıcılarından birini bulmanız gerekmektedir. Akreditasyon kapsamınızı kullanarak, akreditasyon kapsamınızda listelenen ölçüm metotlarını, işlevleri veya testleri detaylı bir şekilde tanımlamalısınız. Sonrasında YT Sağlayıcılarını bulmak için ulusal ve uluslararası akreditasyon kuruluşlarının açık kaynaklı olarak yayınladıkları kılavuzlardan faydalanabilirsiniz.
- LAK faaliyetine katılmak,
YT Sağlayıcısı bulunduktan sonra ve bir YT takvimi oluşturulduktan sonra artık LAK faaliyeti takvimine uygun bir şekilde katılımın sağlanması gerekmektedir. Burada laboratuvarlar YT Sağlayıcısının önceden yapmış olduğu planlamaya uygun olarak hareket etmelidirler. YT Sağlayıcınız numuneleri almaya hazırlanabilmeniz için genellikle birkaç hafta önceden sizi bilgilendirir. Yeterlilik testlerini gerçekleştirmenin ön şartı, esas olarak talimatları takip etmek ve testi şu anda laboratuvarınızda yapmakta olduğunuz testlere veya kalibrasyonlara benzer şekilde gerçekleştirmektir. Bu nedenle numuneleri teslim aldıktan sonra müşterileriniz için yaptığınız işe benzer şekilde normal test veya kalibrasyon prosedürleri işletilerek sonuca ulaşılmalıdır. Testler tamamlandığında, YT Sağlayıcınızla iletişime geçerek sonuçları ve numuneleri (tahribatsız testler uygulanmış veya referans malzemeler üzerinde testler gerçekleştirilmişse) size eseri nereye göndereceğinizi bildireceklerdir. Sonuçların YT Sağlayıcısına gönderilmesinden sonra ulaştığından emin olunmalı ve YT Sağlayıcısının takvimi takip edilmelidir.
- Sonuçları detaylı bir şekilde inceleyip değerlendirmek,
LAK faaliyeti tamamlandıktan sonra YT Sağlayıcısı katılımcı laboratuvarlara nihai bir sonuç raporu göndermektedir. Bu rapor laboratuvarların performansını ve diğer laboratuvarlara kıyasla ne durumda olduğunu göstermektedir. Bunun yanında laboratuvarın performansının tatmin edici olup olmadığı hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlamaktadır. Eğer performans tatmin ediciyse bu laboratuvarın dört yıl daha aynı metottan bir yeterlilik testine katılmasına gerek olmadığı anlamına gelmektedir. Ancak LAK faaliyetlerinin açılması durumunda her yıl katılım sağlamak ve bu LAK faaliyetlerinden tatmin edici sonuçlar almak laboratuvarın kendi alanında çok daha iyi bir konuma yükselmesine ve müşteri memnuniyetinin ve güveninin armasına neden olmaktadır. LAK faaliyeti sonuçlandıktan sonra raporunuzu saklayarak kopyalarını akreditasyon kuruluşunuza gönderebilirsiniz.
Laboratuvarın performansı tatmin edici değilse yapmanız gereken bir dizi işler vardır. Öncelikle Akreditasyon Kuruluşunuzun tüm gerekliliklerine uymanız gerekmektedir. Bunun yanında uygunsuzluğu belgelemeniz, kök neden araştırması yürütmeniz ve düzeltici eylemler ile formüle etmeniz gerekmektedir. Daha sonra, düzeltici eylemi uygulamanız ve akreditasyon kuruluşuna düzeltici eylemlerin etkili olduğuna dair somut kanıtlar sunmanız gerekmektedir. Bu genellikle yeterlilik testini tekrarlayarak ve sonuçlarınızın tatmin edici olduğunu göstererek gerçekleşmektedir.
- Sonuçları Akreditasyon Kuruluşuna iletmek.
Genellikle her yıl Akreditasyon Kuruluşu tarafından gerçekleştirilen denetlemelerde yeterlilik testi sonuçlarınızın dökümünü ve YT Takvimi istenmektedir. Akreditasyon kuruluşu LAK katılımlarınızın takviminizle uyumlu olmasını istemektedir. Sonuçlar Akreditasyon Kurumlarına YT Sağlayıcıları aracılığı ile de sunulabilmektedir. Bu nedenle sonuçlarınızı akreditasyon kuruluşuna nasıl sunmak istediğinizi belirleyin ve onların politikalarına ve gerekliliklerine uygun olarak hareket ettiğinizden emin olun.
YT Sağlayıcıları için:
YT Sağlayıcıları LAK faaliyetleri oluştururken genellikle laboratuvar başvurularını dikkate almaktadır. YT Sağlayıcılarının YT planı oluştururken dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır.
- Oluşturulan planların Akreditasyon Kuruluşunun gerekliliklerine ile ISO/IEC 17025 ve ISO/IEC 17043’e uygun olmalıdır,
- LAK faaliyetinin gerçekleşeceği tarih aralıkları net bir şekilde belirlenmelidir. Bu tarihler belirlenirken katılımcı laboratuvarların da görüşü alınabilir,
- YT için kullanılacak numune özellikleri ve miktarları önceden belirlenmelidir,
- Numunelerin temini ve sevkiyatı önceden planlanmalıdır,
- Numunelerin katılımcı laboratuvara ulaşıp ulaşmadığıyla ilgili periyodik bilgi akışı planlanmalıdır,
- YT Planıyla ilgili tüm katılımcı laboratuvarlar yazılı olarak detaylı bir şekilde bilgilendirilmelidir.
-Akredite olunan tüm kapsamla ilgili 4 yıllık bir takvim oluşturmak,
YT programlarına katılan laboratuvarlar bir takvim oluşturmalıdır. Ulusal ve uluslararası akreditasyon kuruluşlarının çoğu yıl boyunca bir yeterlilik testi takvimine göre bir plan uygulamanızı şart koşmaktadır. Bazı durumlarda ise birlikte çalıştığınız YT Sağlayıcınız sizin için bir takvim oluşturacaktır. YT Sağlayıcıları takviminizi oluşturmayı teklif ederlerse, bırakın yapsınlar. Bu durum size zaman kazandıracak ve kendi başınıza yapma zahmetinden kurtaracaktır. YT Sağlayıcınız laboratuvarınız için bir takvim oluşturduğunda, takvimi gözden geçirdiğinizden ve takvimin tüm akreditasyon kapsamınızı içerdiğinden emin olmalısınız. Herhangi bir nedenle takviminizi veya programınızı değiştirmek isterseniz, YT Sağlayıcınızla iletişime geçerek onlardan takviminizi gözden geçirmelerini isteyin. Eğer kendi takviminizi yönetmek isterseniz, önümüzdeki dört yıl için yeterlilik testi faaliyetlerinizi listeleyen bir excel tablosu oluşturmanız takip açısından faydalı olacaktır.
- Oluşturulan takvime ve akredite olunan kapsama uygun bir YT Sağlayıcısı bulmak,
LAK faaliyetlerine katılmaya karar verdiğinizde, akreditasyon kapsamınızı içerecek yeterlilik testi sağlayıcılarından birini bulmanız gerekmektedir. Akreditasyon kapsamınızı kullanarak, akreditasyon kapsamınızda listelenen ölçüm metotlarını, işlevleri veya testleri detaylı bir şekilde tanımlamalısınız. Sonrasında YT Sağlayıcılarını bulmak için ulusal ve uluslararası akreditasyon kuruluşlarının açık kaynaklı olarak yayınladıkları kılavuzlardan faydalanabilirsiniz.
- LAK faaliyetine katılmak,
YT Sağlayıcısı bulunduktan sonra ve bir YT takvimi oluşturulduktan sonra artık LAK faaliyeti takvimine uygun bir şekilde katılımın sağlanması gerekmektedir. Burada laboratuvarlar YT Sağlayıcısının önceden yapmış olduğu planlamaya uygun olarak hareket etmelidirler. YT Sağlayıcınız numuneleri almaya hazırlanabilmeniz için genellikle birkaç hafta önceden sizi bilgilendirir. Yeterlilik testlerini gerçekleştirmenin ön şartı, esas olarak talimatları takip etmek ve testi şu anda laboratuvarınızda yapmakta olduğunuz testlere veya kalibrasyonlara benzer şekilde gerçekleştirmektir. Bu nedenle numuneleri teslim aldıktan sonra müşterileriniz için yaptığınız işe benzer şekilde normal test veya kalibrasyon prosedürleri işletilerek sonuca ulaşılmalıdır. Testler tamamlandığında, YT Sağlayıcınızla iletişime geçerek sonuçları ve numuneleri (tahribatsız testler uygulanmış veya referans malzemeler üzerinde testler gerçekleştirilmişse) size eseri nereye göndereceğinizi bildireceklerdir. Sonuçların YT Sağlayıcısına gönderilmesinden sonra ulaştığından emin olunmalı ve YT Sağlayıcısının takvimi takip edilmelidir.
- Sonuçları detaylı bir şekilde inceleyip değerlendirmek,
LAK faaliyeti tamamlandıktan sonra YT Sağlayıcısı katılımcı laboratuvarlara nihai bir sonuç raporu göndermektedir. Bu rapor laboratuvarların performansını ve diğer laboratuvarlara kıyasla ne durumda olduğunu göstermektedir. Bunun yanında laboratuvarın performansının tatmin edici olup olmadığı hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlamaktadır. Eğer performans tatmin ediciyse bu laboratuvarın dört yıl daha aynı metottan bir yeterlilik testine katılmasına gerek olmadığı anlamına gelmektedir. Ancak LAK faaliyetlerinin açılması durumunda her yıl katılım sağlamak ve bu LAK faaliyetlerinden tatmin edici sonuçlar almak laboratuvarın kendi alanında çok daha iyi bir konuma yükselmesine ve müşteri memnuniyetinin ve güveninin armasına neden olmaktadır. LAK faaliyeti sonuçlandıktan sonra raporunuzu saklayarak kopyalarını akreditasyon kuruluşunuza gönderebilirsiniz.
Laboratuvarın performansı tatmin edici değilse yapmanız gereken bir dizi işler vardır. Öncelikle Akreditasyon Kuruluşunuzun tüm gerekliliklerine uymanız gerekmektedir. Bunun yanında uygunsuzluğu belgelemeniz, kök neden araştırması yürütmeniz ve düzeltici eylemler ile formüle etmeniz gerekmektedir. Daha sonra, düzeltici eylemi uygulamanız ve akreditasyon kuruluşuna düzeltici eylemlerin etkili olduğuna dair somut kanıtlar sunmanız gerekmektedir. Bu genellikle yeterlilik testini tekrarlayarak ve sonuçlarınızın tatmin edici olduğunu göstererek gerçekleşmektedir.
- Sonuçları Akreditasyon Kuruluşuna iletmek.
Genellikle her yıl Akreditasyon Kuruluşu tarafından gerçekleştirilen denetlemelerde yeterlilik testi sonuçlarınızın dökümünü ve YT Takvimi istenmektedir. Akreditasyon kuruluşu LAK katılımlarınızın takviminizle uyumlu olmasını istemektedir. Sonuçlar Akreditasyon Kurumlarına YT Sağlayıcıları aracılığı ile de sunulabilmektedir. Bu nedenle sonuçlarınızı akreditasyon kuruluşuna nasıl sunmak istediğinizi belirleyin ve onların politikalarına ve gerekliliklerine uygun olarak hareket ettiğinizden emin olun.
YT Sağlayıcıları için:
YT Sağlayıcıları LAK faaliyetleri oluştururken genellikle laboratuvar başvurularını dikkate almaktadır. YT Sağlayıcılarının YT planı oluştururken dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır.
- Oluşturulan planların Akreditasyon Kuruluşunun gerekliliklerine ile ISO/IEC 17025 ve ISO/IEC 17043’e uygun olmalıdır,
- LAK faaliyetinin gerçekleşeceği tarih aralıkları net bir şekilde belirlenmelidir. Bu tarihler belirlenirken katılımcı laboratuvarların da görüşü alınabilir,
- YT için kullanılacak numune özellikleri ve miktarları önceden belirlenmelidir,
- Numunelerin temini ve sevkiyatı önceden planlanmalıdır,
- Numunelerin katılımcı laboratuvara ulaşıp ulaşmadığıyla ilgili periyodik bilgi akışı planlanmalıdır,
- YT Planıyla ilgili tüm katılımcı laboratuvarlar yazılı olarak detaylı bir şekilde bilgilendirilmelidir.
ISO/IEC 17025 standardı laboratuvarların akredite olduğu her metot için 4 yıl içinde en az bir defa karşılaştırma faaliyetlerine katılmasını belirtmektedir. Yayınlanmış bir LAK faaliyeti veya YT Sağlayıcısının bulunamaması durumunda laboratuvarların bir yeterlilik testi programı geliştirmesini ve uygulamasını tavsiye etmektedir.
ILAC’ın yeterlilik testleri konusunda bir politikası bulunmaktadır. Bu politikaya göre akreditasyon kuruluşlarının, kalibrasyon ve test laboratuvarlarının teknik yeterliliğini göstermesini gerekmektedir. Laboratuvarların yetkinliğini gösterebilmesi için önerilen yollardan biri, yeterlilik testi faaliyetlerine katılmak ve geçerli sonuçlar elde etmektir. Akreditasyon için gerekli olan asgari faaliyet ise akredite olmadan önce en az bir yeterlilik testine katılım sağlayarak e geçerli bir sonuç elde etmek ve tüm akreditasyon kapsamını içerecek şekilde bir YT planı oluşturmaktır.
Akreditasyon kuruluşlarının ILAC MRA’ya imzacı statüsünü sürdürmek için yerine getirmesi gereken bir dizi gereklilik ILAC P9 politikalarında tanımlanmıştır. Her akreditasyon kuruluşunun bu gereksinimleri karşılama şekli birbirlerinden farklı olabilmektedir. Bu nedenle akredite laboratuvarların ve YT Sağlayıcıların, akreditasyon kuruluşlarının uygulama ilkelerini gözden geçirmeleri gerekmektedir.